İslâmî kaynaklarda Hz. Âdem, insanlığın atası olarak tanımlanır ve “ebü’l-beşer” (insanların babası) unvanıyla anılır. Kur'ân-ı Kerîm’de Allah’ın seçkin kıldığı kişiler arasında sayıldığı için “safiyyullah” (Allah’ın seçkin kulu) unvanı ile de anılır. Âdem kelimesinin kökeni ve etimolojisi üzerine çeşitli görüşler vardır. Bazı yorumcular, kelimenin Arapça kökenli olduğunu ve "kırmızı toprak" anlamına gelen "adamah" kelimesinden türediğini belirtirken, diğerleri kelimenin Sumer, Âsur-Bâbil veya Sâbiî dillerinden geçtiğini öne sürmüştür.
Âdem’in Yaratılışı ve Meziyetleri
Tevrat'ta Âdem’in yaratılışı iki ayrı hikaye ile anlatılır: "Ruhban metni"ne göre insan, yaratılışın altıncı gününde diğer varlıklardan sonra, Tanrı'ya benzer bir şekilde yaratılmıştır. "Yahvist metni" ise erkeğin yaratılıp daha sonra kadının ondan yaratıldığını belirtir. Kur’ân-ı Kerîm’de Âdem’in yaratılışı, topraktan ve ilâhî irade ile gerçekleşen özel bir olay olarak anlatılır. Âdem, çeşitli âyetlerde toprak, su, çamur gibi farklı maddelerden yaratılmış olarak tarif edilir (bk. el-Hicr 15/26, 28, 33; er-Rahmân 55/14). Bu yaratılış sürecinde Allah’ın kudretinin öne çıkarıldığı vurgulanır.
İslâmî kaynaklarda, Âdem’in yaratıldığı toprağın çeşitli yerlerden alındığına dair rivayetler bulunur. Bir rivayete göre, Allah toprağı toplamak için Cebrâil, Mîkâil ve en son Ölüm Meleği’ni görevlendirmiştir. Yeryüzündeki çeşitli toprakların karıştırılarak Âdem’in yaratıldığı belirtilir.
Hz. Âdem ve Halifelik
Kur'ân-ı Kerîm'de Âdem’in yeryüzündeki halife olarak yaratıldığı ifade edilir. Bu, Âdem’den önce yeryüzünde var olan başka bir insan türünün helâk edilip edilmediği sorusunu gündeme getirir. Çeşitli görüşler, halife teriminin eski bir insan topluluğunun yerine geçmeyi mi yoksa meleklerin Âdem’in neslinden beklentilerini mi ifade ettiğini tartışır. Genel kabul gören görüşe göre, “halife” terimi, Âdem’in Allah’ın yeryüzündeki temsilcisi olduğu anlamına gelir ve önceki insan topluluklarının yerini aldığı anlamına gelmez.
Âdem’in Peygamberliği
Kur'ân-ı Kerîm’de Âdem’in peygamber olduğu belirtilmemekle birlikte, ona vahiy gönderildiği ve yükümlülüklerin bildirildiği ifade edilir. İslâmî kaynaklarda Âdem’in bilgisi ve ilmi meleklerden üstün kılındığı, isimlerin öğretilmesi olayıyla bu meziyetin vurgulandığı belirtilir.
Meleklerin Âdem’e Secdesi
Kur'ân'a göre, Allah Âdem’i yarattığında meleklere secde etmelerini emretmiş ve bütün melekler bu emre uymuştur. Ancak İblis, Âdem’in topraktan yaratıldığını, kendisinin ise ateşten olduğunu öne sürerek emre karşı gelmiş ve bu yüzden Allah’ın rahmetinden uzaklaştırılmıştır. İslâm’da meleklerin Âdem’e secdesi, ibadet değil, saygı ve biat olarak değerlendirilir.
Âdem’in Konulduğu Cennet
Tevrat’a göre, Âdem yaratıldıktan sonra Aden adlı bir bahçeye yerleştirilmiştir. Bu bahçede dört kola ayrılan bir ırmak ve güzel meyveler bulunmaktadır. İslâmî kaynaklarda, bu cennetin dünyadaki bir yer olduğunu ve Âdem’in orada yaşadığını ifade eden rivayetler bulunur. Cennet, hem Tevrat hem de Kur’ân’da Âdem’in yaratıldığı ve yaşadığı yer olarak kabul edilir.
