19 Mayıs'ın bayram olmasını Büyük Önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk istemişti. Bu vesile ile kanun çıkarıldı...
19 Mayıs, Türkiye Cumhuriyeti’ne giden yolun başıdır. Bağımsızlığın, Cumhuriyetin ve devletin temellerinin atılmaya başlandığı günün adıdır...
O günleri kısaca hatırlatmak gerekirse;
- Mustafa Kemal Atatürk’ün Anadolu’ya çıkma çabası ve bu yöndeki çalışma ve hazırlıklar…
- Mevcut hükümetin işgal kuvvetlerinin kontrolünde olduğunu düşünülürse Mustafa Kemal’in işi hiç de kolay değildi…
- Emperyalist devletler Anadolu’nun bazı bölgelerinde küçük devletler kurma çabası içindeydi… Bu çalışmalardan biri de İngilizler tarafından Samsun bölgesinde yürütülüyordu.
- Pontus’cu çeteler Türklere saldırırken, İngilizler 9 Mart’ta Samsun’a 200 asker çıkarmıştı…
ATATÜRK’E SAMSUN YOLUNU AÇAN GELİŞMELER
Gelişmeler kötüye giderken Hamdi adlı bir teğmen askerini alıp dağa çıkarmıştı. İngilizler bölgeye yetkili bir komutan göndererek asayiş sağlanmak istiyorlardı. Osmanlı Devletine bir nota vererek, bölgede asayiş sağlanmadığı takdirde işgal edileceğini bildirdiler.
Bunun üzerine Damat Ferit, bir çözüm yolu bulmak için harekete geçti. Bu çerçevede, İngilizlerden bölgeye bir yetkili komutan gönderip inceletmek için süre istedi. Bu istek, Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkması sürecini başlangıcıdır.
Damat Ferit, bölgeye gönderilecek yetkili komutan için araştırma yapar. Bazı itirazlar olsa da Mustafa Kemal adı, Padişah da dahil herkes tarafından kabul görür. Kendisine bu görevin verilmesinde o günlerin İçişleri Nazırı M. Ali Beyin de etkisi olur. Ali Fuat Paşa’nın ailesi ile akraba olan Mehmet Ali Bey, Damat Ferit’e Mustafa Kemal’i över.
Görevlendirme; İçişleri, Harbiye Bakanları, Genel Kurmay Başkanı, Mustafa Kemal ve Damat Ferit arasından konuşulur ve kabul görür. Mustafa Kemal’in bizzat ilgilendiği ve geniş yetkileri kapsayan görevlendirme işlemi tamamlanır.
ANADOLU’DA UMUMİ AHVAL: HER YERDE İŞGAL
Bu gelişmelerin yaşandığı 1919’da durum şöyleydi:
- İstanbul yönetimi Anadolu’yu gözden çıkarmış gibiydi! Çünkü emperyalistler Anadolu’yu her yönden işgal ediyordu.
- O ara, İzmir’in işgali söylentileri yoğunlaşınca buna tepkiler büyüdü. Herkes biliyordu ki Yunanlıların “büyük Yunanistan Projesi” vardı ve proje Türkiye’nin büyük bölümünü kapsıyordu…
- Bu yüzden Mustafa Kemal’i Anadolu’ya götüren sebepleri kendisine verilen görev ile sınırlandırmamak gerekiyordu. Onun Emperyalistleri Anadolu’dan kovmanın yanında yıllardan beri kafasında oluşturduğu ve hayata geçirmek istediği fikirler vardı.
YETKİ VERİLDİ… SAMSUN’A ÇIKTI…
5 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal’e verilen yetkiler Vükela Meclisince incelenerek kabul edilmişti. 7-8 Mayıs 1919’da 9. Ordu Müfettişliğine tayin edildiği her yere iletildi.
Mustafa Kemal, Samsun’a çıktığı zaman herhangi bir komutan değildi! Büyük zaferlere imza atmıştı. Milleti örgütlemek ve harekete geçirmek için 16 Mayıs 1919’da Samsun’a hareket etti. Tarihler 19 Mayıs 1919’u gösterirken Samsun’a çıktı.
Şehir, Rumları tahrik ve himaye eden İngilizlerin işgalindeydi. Bu arada limanda büyük bir kalabalık da gemiyi bekliyordu.
Mustafa Kemal, şehirde asayişin düzeltilmesi için kısa zamanda gerekli tedbirleri almasını istedi. Müfettiş yetkisiyle 22 Mayıs 1919 tarihli raporunu hazırladı. O rapor, Ordu Müfettişi görevinin ötesinde memleketin kaderine el koyma hazırlığını içeriyordu.
MUSTAFA KEMAL ÇAĞRILDI, DÖNMEDİ
Mustafa Kemal Paşa, karargahını daha güvenli bir yere nakletmeye karar verdi. 25 Mayıs 1919’da Havza’ya geçti. Bu arada Damat Ferit (19 Mayıs-20 Temmuz 1919) hükümeti kurulur. Mustafa Kemal’in dönmesi istenir, ancak o, halk ile ordunun iş birliğini örgütlemeye başlar.
Bundan sonraki süreçte;
- Havza’daki ilk miting
- Amasya Tamimi
- Erzurum ve Sivas kongreleri
- Kuvayımilliye ile bütünleşme…
- Birinci Meclis’in kurulması
- Kurtuluş Savaşının zaferle bitmesi yaşanır…
CUMA COŞKUSU VE AÇILIŞ BEYANNAMESİ
Kanla, canla yürütülen mücadelenin sonunda, 23 Nisan 1920 Cuma günü Büyük Millet Meclisi toplanır...
Bunun bir gün öncesinde (22 Nisan 1920), “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Hey’et-i Temsiliyesi Namına Mustafa Kemal” imzasıyla tarihi “Açılış Beyannamesi” yayımlanır.
Bu süreç, 29 Ekim 1923’te Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ile taçlandırılır.
‘19 MAYIS’IN BAYRAM OLARAK KABUL EDİLMESİ
1938 yılında, Atatürk’ün isteği üzerine, 20 Haziran 1938’de 346621 sayılı Kanun ile 19 Mayıs günü “Gençlik ve Spor Bayramı” olarak kabul edilmiştir.
1980 sonrasında çıkan 17.03.1981 tarih ve 2429 sayılı yasa ile milli bayramlar yeniden tanımlandı. Bu kanun hükümlerine göre 19 Mayıs, “Atatürk'ü Anma ve Spor Bayramı” olarak adlandırıldı.
